امری شیخ‌سعیداف

امری شیخ‌سعیداف
تاریخ تولد: 20 مارس 1928
محل تولد: دربند
وفات: 21 سپتامبر 2019
شهروند: فدراسیون روسیه

امری رضایویچ شیخ‌سعیداف (Амри́ Рза́евич Шихсаи́дов) شرق‌شناس، تاریخدان، اسلامشناس؛ دارای دکتری علم تاریخ، پرفسور، همکار سرآمد علمی انستیتو تاریخ، باستانشناسی و قوم‌نگاری مرکز علمی داغستان آکادمی علوم روسیه ـ مخاچ قلعه.

تحصیلات

وی در 20 مارس 1928 در شهر تاریخی دربند به دنیا آمده بود و از نوادگان رهبر فکری امامت قفقاز شمالی، ماگومد یاراقسکی و دانشمند و آموزگار مشهور حسن افندی القدارسکی است. پدر عمری رضایویچ، رضا شیخ‌سعیداف، اولین کمیسر خدمات درمانی در داغستان بود.

وی 1945 دوره متوسطه را در روستای کاسوم‌کنت به پایان برد و شش سال بعد، وارد انستیتو شرق‌شناسی دانشگاه دولتی لنینگراد شد و در درس اساتید مشهوری چون: Iیگناتی کراچکوفسکی، هوسپ اوربلی، واسیلی الکسییف، ویکتور ژیرمونسکی، واسیلی اشترووه، الکساندر فریمان، ولادیمیر بلیایف، الکساندر یاکوبفسکی و دیگران بهره برد. وی از سال 1954 در انستیتو تاریخ، باستانشناسی و قوم‌نگاری مرکز علمی داغستان آکادمی علوم روسیه ـ مخاچ قلعه کار کرد. و از سال 1999، او سرپژوهشگر این انستیتو است. از سال 1973 تا 1999 وی ریاست بنیاد نسخ خطی انستیتو تاریخ، باستانشناسی و قوم‌نگاری مرکز علمی داغستان آکادمی علوم روسیه ـ مخاچ قلعه را بر عهده داشت.

وی در سال 1963 از تز نامزدی خود با عنوان "اسلام در داغستان قرون وسطا" دفاع کرد و در سال 1976 از رساله دکتری خود با عنوان "داغستان در قرون 10 -14میلادی. برپایه مشخصه‌های اقتصادی ـ اجتماعی" دفاع نمود.

افتخارات

این استاد و شخصیت خدمتگزار علوم فدراسیون روسیه و جمهوری داغستان، برنده جوایز دولت فدراسیون روسیه، عضو انجمن شرقشناسان روسیه، عضوه اتحادیه عربشناسان و اسلام‌شناسان اتحادیه اروپا، عضو هیئت تحریریه بررسی آسیای میانه ـ لندن (Central Asian Survey (London است.

علایق پژوهشی

تاریخ و فرهنگ داغستان قفقاز و قرون میانه، اسلام و فرهنگ اسلامی، نسخه‌های خطی به زبان عربی و کتیبه‌های بناهای تاریخی، منابع عربی در مورد تاریخ ملل قفقاز.

وی حدود 50 سال است که در شناسایی، ثبت، فهرست‌نگاری نسخه‌های اسلامی مساجد و مجموعه‌های خصوصی در مناطق مختلف داغستان فعالیت نمود. آثار مورد مطالعه به زبانهای عربی، ترکی و فارسی و زبانهای بومی داغستان و کتیبه ابنیه اسلامی قفقاز است. در جریان این تحقیقات میدانی، حدود 300 مجموعه خطی شامل بیش از 5000 نسخه قرن دوازدهم - بیستم شناسایی شده است.

فهرستنگاری نسخ خطی شرقی دانشگاه ولتی داغستان و همچنین نسخ انستیتو تاریخ، باستانشناسی و قوم‌نگاری مرکز علمی داغستان آکادمی علوم روسیه ـ مخاچ قلعه با سرپرستی وی صورت می‌گرفت.

آثار

وی مؤلف بیش از 250 اثر علمی شامل 16 تک‌نگاری مستقل است.

پایان‌نامه

• داغستان در سده‌های 10 -14میلادی. برپایه مشخصه‌های اقتصادی ـ اجتماعی؛ مخاچ قلعه، 1975؛

کتاب‌ها

• اسلام در داغستان سده‌های میانه (قرن 7-15)، نشر: مخاچکالا ، 1969؛
• کتیبه‌ها حکایت می‌کنند، نشر: ماخاچکالا ، 1969؛
• یادمانهای مکتوب داغستان قرن 10-17 به مثابه منابع تاریخی، مسکو: 1984؛
• محمد اوابت آقتاشی، دربندنامه؛ مخاچ قلعه، 1992، ترجمه و توضیحات مقدمه با همکاری گاسان ماگمدویچ اوازایف)
• نگارشهای تاریخی داغستان؛ مسکو: 1993، با همکاری ت. م. آیتبروف و گاسان ماگمدویچ اوازایف؛
• فهرست نسخ خطی عربی و کهنه‌چاپ‌ها: مجموعه ضیاءالدین یوسف حاجی الکوریخی، با حمایت بنیاد مطالعات اسلامی روسیه در سال 2011

• تاریخ داغستان از دوره باستان تا پایان قرن پانزدهم میلادی؛ مخاچ قلعه، 1996 ، با همکاری مرتضاعلی گاجییف، او. داووداف؛
• محمود خینگالگالی، واقعه در داغستان و شیروان، قرون 14-15 میلادی، مخاچ قلعه، 1997، ترجمه با توضیحات؛
• عبدالرحمان از غازی قموق، کتاب یادبود سید عبدالرحمان فرزند استاد شیخ طریقت جمال‌الدین الحسینی درباره امور ساکنان داغستان و چچن، مخاچ قلعه، 1997، ویرایش ترجمه، توضیحات همراه با خ. ا. عمراف؛
• قلعه‌قریش (نام روستا و محوطه‌ای تاریخی در کوهها داغستان)، نشر: مخاچ قلع، 2001، با همکاری م. ماگومداف؛
• کتاب خطی عربی در داغستان، مخاچ قلعه، 2001، با همکاری ن. طاهراوا و د. گاجییف،
• فصلهایی در نگارشهای جمعی «تاریخ داغستان»، ج1، مسکو: 1967؛
• تاریخ مردمان قفقاز شمالی از دوران باستان تا پایان قرن 18 میلادی، مسکو: 1988؛

مقالات

• متون کتیبه‌های عربی قرن 11-12 در حصار تازه‌کشف‌شده‌ی بنای یادمانی مجموعه تاریخی باب الأبواب (= دربند) ؛ (آرس اسلامیکا: در بزرگداشت استانیسلاو میخایلوویچ پروزورف / گردآوری و ویرایش علمی میخائیل پیاتروفسکی، علی‌اکبر علی‌اکبراف. مسکو: نائوکا ـ انتشارات واستوچنایا لیتراتورا، 2016، 871ص: صص798-818). / مرتضی‌علی گاجی‌یئو (حاجی‌یئو) ؛ امری شیخ‌سعیداف ؛ علی‌اکبر علی‌اکبراف