نمایش مبدأ برای فرهنگستان زبان و ادب فارسی


{{مرکز
 | تصویر مرکز     = فرهنگستان زبان و ادب فارسی.jpeg
 | توضیح تصویر    = 
 | نام انگلیسی    = Academy of Persian Language and Literature
 | نام روسی       = Академия персидского языка и литературы
 | مخفف           = 
 | رییس           = غلامعلی حداد عادل
 | هیئت موسس      = 
 | هیئت مدیره     = 
 | کشور           = ایران
 | شهر            = تهران
 | شعبه‌ها         = 
 | محققین         = 
 | وابسته سازمانی = 
 | سال تأسیس      = 1368
 | نوع فعالیت     = آموزش و پژوهش
 | سایت           = http://apll.ir
 | ایمیل          = 
 | تلفن           = 
 | آدرس           = تهران، بزرگراه شهید حقانی، خروجی کتابخانۀ ملی، بلوار دکتر حسن حبیبی
 | آثار           = 
 | بخش‌ها          = 
 | موضوعات کاری   = زبان فارسی
 | نام = فرهنگستان زبان و ادب فارسی
}}
نظر به اينكه زبان فارسى، زبان دوم عالم اسلام و كليد بخش عظيمى از ذخاير ارزشمند علمى و ادبى تمدن اسلامى، و خود از اركان هويّت فرهنگى ملت ايران است، و با توجه به اينكه بنابر اصل پانزدهم قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران، زبان مذكور، زبان رسمى و مشترک ملت ايران است، به‌منظور حفظ سلامت و تقويت و گسترش اين زبان و تجهيز آن براى برآوردن نيازهاى روزافزون فرهنگى و علمى و فنى و رفع تشتّت و ايجاد هماهنگى در فعاليت‌هاى مراكز فرهنگى و پژوهشى در حوزۀ زبان و ادب فارسى و سازمان دادن به تبادل گسترده و پربار تجربه درزمينۀ تحقيقات و مطالعات در اين حوزه و صرفه‌جويى در نيرو و استفادۀ صحيح از كارشناسان و پژوهشگران و ايجاد مرجعى معتبر و برخوردار از وجهه و حيثيت جهانى در ايران، شوراى عالى انقلاب فرهنگى اساسنامۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسى را در جلسه‌هاى ۲۰۸ و ۲۰۹، مورخ ۶۸/۱۰/۲۶ و ۶۸/۱۱/۲۴ به تصويب رساند. در بدو تأسيس فرهنگستان‌، شوراى ‌عالى انقلاب فرهنگى، هفده تن از محققان و اديبان و صاحب‌نظران برجستۀ زبان و ادب فارسى را انتخاب و براى صدور حكم عضويت در شوراى فرهنگستان به رياست جمهورى معرفى كرد. سرانجام نخستين جلسۀ شوراى فرهنگستان در تاريخ ۶۹/۶/۲۶ به دعوت وزارت فرهنگ و آموزش عالى (وزارت علوم‌، تحقيقات و فنّاورى امروز) در محل نهاد رياست جمهورى برگزار شد.

جمهورى اسلامى ايران در حال حاضر داراى چهار فرهنگستان است كه تحت نظارت هيئت ‌امناى واحد، حوزه‌هاى مختلف علمى، ادبى و هنرى را ازنظر موضوعى پوشش مى‌دهند.

شوراى‌ عالى انقلاب فرهنگى، در جلسۀ ۱۳۵ مورخ ۱۳۶۶/۱۰/۱۵ خود اساسنامۀ فرهنگستان‌هاى علوم و علوم‌ پزشكى جمهورى اسلامى ايران را تصويب كرد. اين دو فرهنگستان پس ‌از تصويب اساسنامه‌ها در مجلس شوراى اسلامى تقريباً هم‌زمان با فرهنگستان زبان و ادب فارسى آغاز به فعاليت كردند.

همچنين، شوراى عالى انقلاب فرهنگى، در جلسۀ ۴۳۹ مورخ ۱۳۷۷/۲/۲۵، اساسنامۀ فرهنگستان هنر را تصويب كرد و فرهنگستان هنر به‌عنوان چهارمين فرهنگستان جمهورى اسلامى ايران آغاز به كار كرد.

اعضاى منتخب اوليۀ شوراى فرهنگستان عبارت بودند از:

آقايان استاد احمد آرام‌، دكتر نصراللّه پورجوادى، دكتر حسن حبيبى، دكتر غلامعلى حداد عادل‌، استاد بهاءالدين خرمشاهى، دكتر محمد خوانسارى، دكتر محمدتقى دانش‌پژوه‌، دكتر على رواقى، دكتر سيّد جعفر شهيدى، دكتر حميد فرزام‌، دكتر فتح‌الله مجتبائى، دكتر مهدى محقق‌، استاد سيّد محمد محيط طباطبايى، استاد ابوالحسن نجفى، دكتر غلامحسين يوسفى، و خانم‌ها دكتر سيمين دانشور و دكتر طاهره صفارزاده‌.

البته از اين منتخبان سه نفر شامل دكتر سيمين دانشور و آقايان دكتر سيّد جعفر شهيدى و دكتر غلامحسين يوسفى از ابتدا به ‌علت گرفتارى‌هاى شخصى از حضور در شورا و عضويت در فرهنگستان عذرخواهى و استعفا كردند.

== اهداف ==
اهدافى كه در اساسنامه براى فرهنگستان در نظر گرفته شده به شرح زير است‌:

• حفظ قوّت و اصالت زبان فارسى، به‌عنوان يكى از اركان هويّت ملى ايران و زبان دوم عالم اسلام و حامل معارف و فرهنگ اسلامى؛

• پروردن زبانى مهذّب و رسا براى بيان انديشه‌هاى علمى و ادبى و ايجاد انس با مآثر معارف تاريخى در نسل كنونى و نسل‌هاى آينده‌؛

• رواج زبان و ادب فارسى و گسترش حوزه و قلمرو آن در داخل و خارج از كشور؛

• ايجاد نشاط و بالندگى در زبان فارسى، به ‌تناسب مقتضيّات زمان و زندگى و پيشرفت علوم و فنون بشرى با حفظ اصالت آن‌.

== وظايف‌ ==
وظايفى كه در اساسنامه براى فرهنگستان در نظر گرفته شده به شرح زير است‌:

• سازمان دادن و تمشيت فعاليت‌هاى ناظر به حفظ ميراث زبانى و ادبى فارسى‌؛

ب تأسيس واحدهاى واژه‌سازى و واژه‌گزينى و سازمان دادن واحدهاى مشابه در مراكز دانشگاهى و ديگر سازمان‌هاى علمى و فرهنگى و هماهنگ ساختن فعاليت‌هاى آنان از راه تبادل تجارب‌؛

• نظارت بر واژه‌سازى و معادل‌يابى در ترجمه از زبان‌هاى ديگر به زبان فارسى و تعيين معيارهاى لازم براى حفظ و تقويت بنيۀ زبان فارسى در برخورد با مفاهيم و اصطلاحات جديد؛

• كمک به معرفى و نشر ميراث زبانى و ادبى فارسى به‌صورت اصلى و معتبر؛

• اهتمام در حفظ فرهنگ‌هاى علمى و مردمى و جمع‌آورى و ضبط و نشر امثال‌وحكم و كليۀ اعلام و اصطلاحات فارسى در همۀ زمينه‌ها و بهره‌بردارى از آن‌ها براى پرورش و تقويت زبان و ادب فارسى‌؛

• سازمان دادن تبادل تجربه‌ها و دستاوردهاى مراكز پژوهشى در حوزۀ زبان و ادب فارسى و تأمين موجبات بهره‌بردارى صحيح از اين تجربه‌ها؛

• بهره‌بردارى صحيح از زبان‌هاى محلى (در داخل و خارج از ايران‌) به‌منظور تقويت و تجهيز اين زبان و غنى ‌ساختن و گستردن دامنۀ كاركرد آن‌؛

• معرفى محققان و اديبان و خدمتگزاران زبان و ادب فارسى و حمايت از نشر آثار ايشان و كمک به تأمين وسايل فعاليت علمى و فرهنگى آنان و فراهم آوردن موجبات تقدير از خدمات آن‌ها؛

• بررسى و تصويب نتايج فعاليت‌هاى مراكز پژوهشى و فرهنگى كه تهذيب و اصلاح يا توسعه و تقويت زبان فارسى مفيد شمرده مى‌شوند و ابلاغ و توصيۀ كاربرد آن‌ها به مؤسسات علمى و فرهنگى و سازمان‌ها و نهادهاى عمومى‌.

طبق اساسنامه، فرهنگستان داراى اعضاى پيوسته، وابسته و افتخارى است. تعداد اعضاى پيوستۀ ايرانى حداقل پانزده و حداكثر بيست‌وپنج نفر، و تعداد اعضاى پيوستۀ غيرايرانى ده نفر است.

اعضاى پيوستۀ شوراى فرهنگستان درحال حاضر عبارت‌اند از:

دكتر حسن انورى، دكتر نصراللّه پورجوادى، دكتر يداللّه ثمره‌، دكتر غلامعلى حداد عادل‌، استاد بهاءالدين خرمشاهى، دکتر محمد دبیرمقدم، دکتر حسن رضائی باغ‌بیدی، دكتر على رواقى، استاد اسماعيل سعادت‌، استاد احمد سميعى (گيلانى‌)، دكتر على‌اشرف صادقى، دکتر محمود عابدی، استاد كامران فانى، دكتر بدرالزمان قريب‌، دكتر فتح‌اللّه مجتبائى، دكتر مهدى محقق‌، استاد هوشنگ مرادى كرمانى، دكتر حسين معصومى ‌همدانى، دكتر محمدعلى موحد، استاد ابوالحسن نجفى، دكتر سليم نيسارى‌ و دکتر محمدجعفر یاحقی.

== اعضاى غيرايرانى شوراى فرهنگستان عبارت‌اند از: ==
دکتر دادخدا سیم‌الدّین، (از تاجيكستان‌)، دكتر محمدحسين يمين (از افغانستان‌).

در چند سال اخير استادان‌، سيّد محمد محيط طباطبايى، دكتر محمدتقى دانش‌پژوه‌، احمد آرام‌، دكتر احمد تفضلى، دكتر مصطفى مقربى، دكتر جواد حديدى، دكتر قيصر امين‌پور، دكتر حميد فرزام‌، دكتر محمد خوانسارى و دكتر عبدالقادر منيازوف، استاد عبدالمحمد آيتى، دكتر حسن حبيبى، دكتر بهمن سركاراتى، دكتر محمدجان شكورى، از اعضاى پيوستۀ فرهنگستان‌، چهره در نقاب خاک كشيده‌اند.

شوراى فرهنگستان زبان و ادب فارسى با حضور حداقل دوسوم اعضاى پيوستۀ فرهنگستان رسميت مى‌يابد و تصميمات آن با اكثريت حداقل دوسوم آراى اعضاى حاضر معتبر است‌. اين شورا هر دو هفته يک بار در محل فرهنگستان زبان و ادب فارسى تشكيل مى‌شود.

== رئيس فرهنگستان‌ ==
رئيس فرهنگستان را شوراى فرهنگستان از ميان اعضاى خود، براى مدت چهار سال انتخاب، و براى تأييد و صدور حكم به رئيس‌جمهور، رياست عاليۀ فرهنگستان‌ها، معرفى مى‌كند.

برخى از وظايف رئيس فرهنگستان عبارت است از:

• ارائۀ طرح‌هاى پژوهشى و علمى و انتشاراتى به شوراى فرهنگستان جهت تصويب‌؛

• تهيۀ طرح تشكيلات داخلى فرهنگستان و ارائۀ آن براى تصويب هيئت امناى فرهنگستان‌ها پس ‌از تأييد شوراى فرهنگستان‌؛

• پيشنهاد عضويت فرهنگستان در مجامع بين‌المللى به شوراى فرهنگستان و پيگيرى آن با رعايت مقررات و قوانين كشور؛

• انتصاب رؤساى گروه‌هاى علمى و پژوهشى؛

• پيگيرى و نظارت بر حُسن اجراى تصميمات شوراى فرهنگستان‌؛

• دعوت از اعضاى شوراى فرهنگستان براى تشكيلات جلسات‌.

رياست فرهنگستان زبان و ادب فارسى، از ۱۳۷۰/۲/۱۷ تا ۱۳۷۴/۱/۲۸ بر عهدۀ دكتر حسن حبيبى بود و پس ‌از استعفاى ايشان‌، دكتر غلامعلى حداد عادل از تاريخ ۱۳۷۴/۱/۲۸ به اين سِمَت انتخاب شد. در سال ۱۳۸۳، پس ‌از انتخاب دكتر غلامعلى حداد عادل به رياست مجلس شوراى اسلامى، مجدداً دكتر حسن حبيبى با اكثريت آرا به رياست فرهنگستان زبان و ادب فارسى برگزيده شد. با پايان دورۀ رياست دكتر حسن حبيبی در سال ۱۳۸۷ مجدداً دكتر حداد عادل به‌عنوان رئيس فرهنگستان زبان و ادب فارسی انتخاب شد.

== دبير فرهنگستان‌ ==
دبير فرهنگستان، به انتخاب و حكم رئيس فرهنگستان منصوب مى‌شود. در حال حاضر دكتر محمدرضا نصيرى دبير فرهنگستان زبان و ادب فارسى است‌.

وظايف دبير ادارۀ كليۀ امور ادارى، مالى، سازمان‌دهى، بودجه و تشكيلات و تأمين نيروى انسانى فرهنگستان به شرح زير است‌:

• تأمين نيروى انسانى مورد نياز فرهنگستان‌؛

• نظارت بر حُسن اجراى طرح‌هاى طبقه‌بندى مشاغل و رفع نيازهاى آموزش ضمن خدمت كاركنان؛‌

• نظارت بر امور مربوط به تهيه‌، تنظيم‌، پيشنهاد و دفاع از بودجه‌، برحسب برنامه‌ها و فعاليت‌ها، در چارچوب خط‌مشى‌ها و اهداف فرهنگستان؛

• نظارت بر اجراى بودجۀ مصوّب در قالب بودجه‌هاى تفصيلى؛‌

• نظارت بر تهيه و تنظيم سازمان‌، شرح وظايف و تشكيلات تفصيلى فرهنگستان‌، و پيشنهاد آن به رياست فرهنگستان براى تصويب در مراجع قانونى؛‌

• نظارت و مطالعۀ مداوم‌، به‌منظور تفكيک، تقسيم و جلوگيرى از تكرار و تداخل وظايف‌، و سعى در بهبود روش‌هاى انجام كار؛

• نظارت بر اجراى كليۀ امور مالى فرهنگستان و پرداخت هزينه‌ها در چارچوب اعتبارات ابلاغى؛‌

• نظارت بر حفظ و نگهدارى اموال منقول و غيرمنقول فرهنگستان؛‌

• نظارت بر اجراى امور مكاتبات‌، ثبت و ضبط و توزيع نامه‌هاى فرهنگستان‌، و طبقه‌بندى و نگهدارى سوابق؛‌

• نظارت بر اجراى خدمات عمومى و رفاهى كاركنان؛‌

• شركت در جلسات هيئت ‌امنا، شوراى علمى و شوراى فرهنگستان؛‌

• نظارت بر تهيه و تنظيم صورت‌جلسه‌هاى شوراى فرهنگستان و در صورت لزوم ابلاغ مصوّبات به مراجع و واحدهاى ذى‌ربط؛

• همكارى با گروه‌هاى پژوهشى به‌منظور تسهيل امور پژوهشى فرهنگستان، از طريق ارائۀ خدمات مالى و ادارى؛‌

• پيشنهاد نصب و عزل مديران واحدهاى تابعه به رياست فرهنگستان؛‌

• نظارت بر حُسن اداى وظايف واحدهاى تحت نظر.

== دبيران فرهنگستان از ابتدا تاكنون عبارت‌اند از: ==
• دكتر محمدرضا نصيرى، متولد ۱۳۲۴ دكترى تاريخ، از بيست‌وهشتم بهمن ۱۳۷۰ با حكم وزير علوم و آموزش عالى، دكتر مصطفى معين، و از هفدهم ارديبهشت ۱۳۷۴ با حكم رئيس فرهنگستان، دكتر حداد عادل؛

• مهدى فيروزان، كارشناسى ارشد علوم سياسى، متولد ۱۳۳۶، از يازدهم آذر ۱۳۷۵ با حكم دكتر حداد عادل‌؛

• شادروان مسعود فراهانى پارسا، متولد ۱۳۲۷، كارشناسى ارشد مديريت دولتى، از هشتم خرداد ۱۳۷۸ با حكم دكتر حداد عادل‌؛

• مهندس احمد ارژمند، متولد ۱۳۳۰، كارشناسى ارشد مديريت سيستم و بهره‌ورى، از يكم تير ۱۳۸۲ با حكم دكتر حداد عادل؛

• دكتر محمدرضا نصيرى، متولد ۱۳۲۴، دكترى تاريخ، از پانزدهم تيرماه ۱۳۸۵ با حكم دكتر حسن حبيبى.

== معاون علمى ==
رئيس فرهنگستان مى‌تواند درصورتى‌كه لازم بداند يک يا چند معاون تعيين و آنان را در جلسه‌هاى رسمى فرهنگستان معرفى كند. معاون علمى فرهنگستان، از ميان اعضاى پيوسته، توسط رئيس فرهنگستان انتخاب و منصوب مي‌شود.

برخى از وظايف معاون علمى به شرح زير است‌:

• پيشنهاد افراد به رئيس فرهنگستان براى انتصاب به عنوان مديران گروه‌هاى علمى؛

• پيشنهاد طرح‌هاى پژوهشى و علمى و انتشاراتى به رئيس فرهنگستان براى ارائه به شوراى فرهنگستان جهت تصويب؛‌

• پيگيرى و نظارت بر حُسن اجراى تصميمات علمى و پژوهشى شوراى فرهنگستان؛‌

• برنامه‌ريزى در براى هم‌انديشى‌ها و سخنرانى‌هاى فرهنگى و پژوهشى؛‌

• برنامه‌ريزى براى تأمين كتب و مواد مورد نياز كتابخانۀ مركزى و مركز اسناد.

== معاونان علمى فرهنگستان از ابتدا تا كنون: ==
• مرحوم دكتر احمد تفضلى از ۱۳۷۴/۱/۲۸ تا ۱۳۷۵/۱۰/۲۴

• دكتر بهمن سركاراتى از ۷۹/۸/۱۶ تا مهرماه ۸۲

• دکتر محمد دبیرمقدم از ۸۸/۱۰/۱۹ تا کنون