اطلس شیعه

اطلس شیعه
پدیدآورندگان
نویسنده: رسول جعفریان
اطلاعات نشر
محل چاپ: تهران، ایران
ناشر: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
قالب: کتاب
قطع: رحلی
تعداد جلد: 1
زبان: فارسی
موضوعات
تاریخ تشیع، تاریخ اسلام

اطلس شیعه کتابی به زبان فارسی نوشته رسول جعفریان، اثری تألیفی - پژوهشی است که هدف اصلی آن، ارائه تصویری جغرافیایی و تاریخی از شیعه در تاریخ اسلام از آغاز تا به امروز است. در این کتاب، تلاش شده است تا تاریخ شیعه در قالب نقشه‌های جغرافیایی ارائه شده و حدود پیشرفت تشیع در هر مقطع تاریخی و در هر نقطه جغرافیایی نشان داده شود. اطلس شیعه، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را از آن خود کرده و به زبان عربی هم ترجمه شده است.

به گفته جعفریان، پیشنهاد اطلس شیعه توسط آیت‌الله خامنه‌ای ارائه و طرح اجرایی آن در سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح کلید خورد. این کتاب از تعریف و تاریخ شیعه در قرن اول آغاز شده و پس از آن دوره به دوره همراه با تقسیم‌بندی حوزه‌های جغرافیایی جهان اسلام، تاریخ شیعه را مورد بحث قرار داده است. کتاب اطلس شیعه تلاش کرده است تا در هر قسمت، اهداف زیر را محقق سازد:

• ارائه موارد تاریخی و توضیحی درباره حضور شیعیان در یک ناحیه موردنظر.
• ترسیم نقشه‌های جغرافیایی برای نشان دادن موقعیت و جمعیت تقریبی هر منطقه.
• ایجاد جدول‌هایی برای برخی مشخصات مانند امیران خاندان‌ها.
• طراحی نقشه‌ها

نقشه‌های خام کتاب با استفاده از حدود سه‌هزار نقشه قدیمی و جدید، توسط نگارنده و همکاران او فراهم می‌شد و سپس در اختیار سازمان نیروهای مسلح قرار می‌گرفت تا کارشناسان متخصص براساس اطلاعات تاریخی و مذهبی آن را طراحی کنند. اساس کار در ثبت نقشه‌ها، ثبت نشانه‌های تشیع بوده که شامل حضور احتمالی امامان، امامزادگان و سادات، علمای معروف و خاندان‌های مشهور در آن منطقه و وجود مدارس علمی، مساجد و محلاتی که به نام شیعه شهرت داشتند، می‌گردید.

کتاب در بخش‌ها زیر سامان یافته است:

1. آغاز تشیع، از تعریف شیعه شروع و تا بیان فرقه‌های شیعه ادامه یافته است.
2. امامان شیعه، شامل زندگی معصومین با ارائه مطلب و نقشه درباره زندگی هر امام است.
3. تشیع در شهرهای ایران: در این فصل، برای هر شهر از شهرهای اصلی شیعه مذهب، نقشه و متن ارائه شده و گاه به خاندان‌های مهم شیعه هر ناحیه مانند قم، کاشان، آوه، نیشابور، سبزوار، جرجان، استراباد، اهواز، اصفهان، کرج، قزوین، ری و ورامین نیز پرداخته شده است.
4. دولت‌های شیعه در ایران، که بزرگ‌ترین فصل کتاب بوده و نخستین آن‌ها دولت علویان طبرستان و پایان آن عصر امام خمینی است. در این میانه، از دولت‌هایی چون آل بویه، اسماعیلیه، ایلخانان، سربداران، مرعشیان، صفویان، قاجار تا انقلاب اسلامی سخن به میان آمده است.
5. تشیع در عراق، از شهرهای کوفه، واسط، بصره، موصل، دیاله و بغداد سخن گفته شده و با گذر از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی شیعه، به زمان حال رسیده و از بغداد عصر جدید و دولت شیعی کنونی عراق نیز سخن گفته شده است.
6. تشیع در جزیرة العرب، درباره شیعیان مدینه و همین طور منطقه شرقیه یعنی احساء و قطیف سخن گفته شده است. پس از آن، از بحرین و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند قطر، امارات، کویت و عمان نیز سخن به میان آمده و بخش قابل توجهی نیز به یمن و زیدیه اختصاص داده شده است.
7. تشیع در شامات، از ورود تشیع به شام به ویژه حلب سخن گفته شده و سپس از شهرهای سوریه از جمله دمشق و نیز از علویان و در پایان از شیعیان لبنان تا زمان حاضر بحث شده است.
8. تشیع در آفریقا: بخش عمده آن به علویان ادریسی و دولت فاطمی اختصاص دارد و پس از آن به رسوخ و نفوذ تشیع در کشورهای آفریقایی که عمدتا در یکصد سال اخیر به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده بحث شده است.
9. تشیع در هند، پاکستان و افغانستان، به تفصیل از دولت‌های شیعی در حیدرآباد و مناطق دیگر هند و نیز نواب‌های شیعی حاکم بر برخی از نواحی و همین طور شیعیان کشمیر و سپس پاکستان بحث شده است. برای هر بحث و متن تاریخی، چندین نقشه تاریخی ارائه شده است. در پایان این بخش، از نفوذ تشیع در کشورهای مالزی، اندونزی و تایلند نیز سخن گفته شده است.
10. تشیع در قفقاز و ترکیه، از شیعیان آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، داغستان، استانبول و دیگر شهرهای ترکیه سخن گفته شده و بحثی نیز درباره علویان صورت گرفته است.
11. تشیع در اروپا، بیشتر مربوط به قرن اخیر است. در این فصل از شیعیان بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایتالیا، هلند، سوئیس و بلژیک به اجمال بحث شده است.
12. تشیع در آمریکا و کانادا، از چگونگی ورود تشیع به آن‌ها، تعداد شیعیان و معرفی برخی از مؤسسات و تشکل‌های شیعی سخن به میان آمده است.