پژوهشکده تاریخ اسلام
| پژوهشکده تاریخ اسلام | |
|---|---|
 |
|
| ریاست: سید هادی خامنه‌ای | |
| کشور: ایران | |
| شهر: تهران | |
| سایت: http://pte.ac.ir | |
| آدرس: خیابان عباسپور (توانیر)، خیابان رستگاران، کوچه شهروز شرقی، پلاک ۹ | |
در سال ۱۳۷۵ طی بحث‌ها و گفتگوهایی با صاحبنظران، ضرورت تاسیس پژوهشکده تاریخ اسلام مسلم و قطعی گردید. دلایل احساس ضرورت بطور اجمال عبارتند از:
- در طول چند قرن گذشته آنچه به عنوان تاریخ اسلام نوشته شده، شامل یک سلسله حوادث و وقایع- از جمله جنگ‌ها- است که بطور ضمنی و خودبخودی صدها سئوال و ابهام بی پاسخ، بجای گذاشته و از آن گذشته است. سئوالات و ابهاماتی که روشن ساختن و پاسخ قانع‌کننده دادن به آنها چه بسا از تدوین و تحریر اصل تاریخ، مهم‌تر و ضروری‌تر است.
- در نوشتن تاریخ، فقط به یک سلسله مباحث تکراری پرداخته شده و عملا از توجه و پرداخت به مسائل گوناگون دیگری که در رابطه با اسلام و تاریخ بوده و در زدودن ابهام و پاسخ به پرسش‌ها مؤثر است، غفلت گردیده است.
- امروزه در دانشگاهها و پژوهشگاههای مهم جهان، بمنظور مقابله با اسلام، به همان نقاط ابهام و سئوال پرداخته می‌شود و از آنجا که در کشورهای اسلامی تاکنون کمتر به مطالعه و بررسی آنها اهتمام ورزیده‌اند، کوششهای ضد اسلامی مراکز مزبور در تحریف و وارونه‌سازی حقایق، مؤثر واقع شده است.
- مراکز علمی جهان بمنظور اشاعه و گسترش اندیشه‌های تحریف‌گرانة خود، با صرف بودجه‌های کلان و ارقام نجومی، توانسته‌اند در سطح جهانی مراکز خود را به عنوان مراکز اصلی تحقیق و بررسی تاریخ و معارف اسلام، معرفی نمایند. بطوری که هر محقق و پژوهشگر در هر نقطه از جهان، بمنظور انجام تحقیق در هر مسئله از مسائل مربوط به اسلام و تاریخ آن، خود را ناچار می‌بیند به آن مراکز و منابع آن مراجعه و از نتایج پژوهشی آن بهره‌برداری کند.
- برای مقابله با چنین پدیده‌هایی، وجود یک مرکز علمی- پژوهشی گسترده و جامع با توان علمی کافی و دسترسی به همه مجامع و منابع علمی جهان و مشتمل بر آخرین مطالعات و تحقیقات همه مراکز علمی و نظریات گوناگون، بسیار ضروری و حیاتی است و پژوهشکده تاریخ اسلام به همین منظور و با توجه به چنین ضرورتی تاسیس شده است و بدیهی است که می‌باید از همه جهات- مادی و معنوی- تقویت و پشتیبانی شود و به همه امکانات و تجهیزات پیشرفته امروز جهان، مجهز گردد تا از سویی به همه داده‌های پژوهشی و علمی جهان امروز دسترسی پیدا کند و امکان استفاده از توان علمی همه اساتید و پژوهشگران را داشته باشد و از سوی دیگر همه جهانیان بتوانند دستاوردهای این مرکز علمی و پژوهشی را مورد بهره‌برداری قرار دهند.
اهداف پژوهشکده
با توجه به ضرورت یاد شده و مواد پنجگانه آن، این پژوهشکده با اهداف و برنامه‌های زیر تاسیس گردید:
تحقیق، تحلیل و تدوین تاریخ اسلام، فرهنگ و تمدن اسلامی (علم، هنر و …)، سیرة پیامبر اکرم و ائمه معصومین علیهم السلام و شرح حال شخصیتهای تاریخ اسلام- از ابتدا تا کنون- جریانهای فکری- فلسفی- سیاسی و فرقه‌های گوناگون منتسب به اسلام، حوادث و وقایع تاریخی، شهرها و مراکز مهم، فعالیتهای علمی، فرهنگی و هنری، تاثیر متقابل تمدن و فرهنگ اسلامی با جوامع دیگر. از طریق:
الف- گردآوری مسائل و موضوعات مهم پژوهشی که بدون پاسخ مانده است.
ب- زمینه‌سازی بحث و گفتگو میان صاحبنظران تاریخ و تمدن اسلامی (نشستهای علمی- تخصصی)
ج- آموزش رسمی و ایجاد کارگاههای آموزشی
د- تاسیس پایگاه (سایت) اطلاع رسانی، جهت همکاری و رابطه با محققین و موسسات تحقیقاتی جهان. این پایگاه شامل موارد زیر است:
- کلیه آثار و منابع مربوط به رشته تاریخ اسلام در گذشته و حال، شامل کتب و مقالات مختلف
- کلیه بحث و گفتگوها و پروژه‌های انجام شده در پژوهشکده تاریخ اسلام
- پروژه‌های متناسب و انجام شده در دانشگاهها و پژوهشگاههای مختلف
- کلیه اطلاعات لازم جهت تحقیق در یکی از مسائل و موضوعات مربوط به تاریخ اسلام
هـ- تاسیس کتابخانه تخصصی و جامع تاریخ اسلام، بمنظور دسترسی به کلیه منابع- مکتوب و غیر مکتوب- و مرتبط با یکی از موضوعات مرتبط.
- لازم به ذکر است بر طبق داوری بسیاری از اساتید، تاکنون مؤسسه‌‌ای علمی با این اهداف و عملکرد در کشورهای اسلامی بوجود نیامده و یا بسیار اندک است. ولی در کشورهای غیراسلامی با اهداف مقابله با اسلام، چنین مراکزی فراوان و مورد پشتیبانی جدّی است.
ارکان پژوهشکده
- هیئت مؤسس که مدیریت پژوهشکده را عهده‌دار می‌باشد
- شورای علمی مرکب از حداقل نه نفر و حداکثر پانزده نفر از اساتید دانشگاه در رشته‌های مربوط
- گروهها(دپارتمان‌ها)ی علمی. هم‌اکنون شش گروه فعال هستند ولی در آینده تعداد آنها به ده تا دوازده گروه افزایش خواهد یافت. نام شش گروه که در حال فعالیت هستند عبارت است از:
- گروه سیره معصومین علیهم السلام
- گروه رجال و خاندان‌های تاریخ اسلام
- گروه جریانهای فکری تاریخ اسلام
- گروه جغرافیای تاریخی جهان اسلام
- گروه تاریخ و همکاری‌های بین‌رشته‌ای (شامل رشته‌های جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، روانشناسی، مطالعات فرهنگی)
- گروه روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری
- فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام. تاکنون ۲۲ شماره از آن انتشار یافته و درجه آن علمی- پژوهشی می‌باشد.
برنامه‌های جاری
- شورای علمی هر دو هفته یکبار جلسه تشکیل می‌دهند. تصمیمات نهایی در مورد پروژه‌های گوناگون علمی در این جلسه اتخاذ می‌گردد.
- گروهها در هفته یک یا چند جلسه دارند. پروژه‌ها در موضوعات مربوط، مورد بررسی قرار می‌گیرند و پس از تصویب، برای تصمیم نهایی در شورای علمی مطرح می‌گردد. پس از تصویب در این شورا، جهت انجام پروژه با پژوهشگر، قرارداد منعقد می‌شود.
- گروهها، بمنظور گفتگوهای علمی- تخصصی در هر موضوع، از یکی از اساتید دانشگاه دعوت بعمل می‌آورند و آنان در جلسه‌ای با حضور اساتید و پژوهشگران و دانشجویان به بحث و بررسی موضوع می‌پردازند و به سئوالات طرح شده پاسخ می‌دهند. مجموعه این گفتگوها پس از ویراستاری، انتشار می‌یابد. این برنامه و نظایر آن که در پژوهشکده درحال اجرا است با هدف تولید علم انجام می‌گیرد.
- کتابخانه تخصصی بتدریج در حال رشد و تکامل است و بزودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
- پایگاه اطلاع‌رسانی فعال و در حال تغذیه شدن است.
- انتشارات: سی و چهار جلد از عنوان‌های تصویب شده تاکنون چاپ و منتشر شده و بیست و دو جلد از عنوان‌های دیگر آماده انتشار و در انتظار ممیزی وزارت ارشاد می‌باشد.
- پروژه‌های پژوهشی: پروژه‌هایی که تا کنون انجام شده یا در حال انجام است جمعاً بالغ بر ۱۶۸ پروژه (اعم از تالیف و ترجمه) می‌باشد. ۴۰ عنوان از پروژه‌های مزبور به چاپ رسیده و ۲۶ عنوان در شرف اتمام وآماده چاپ و در انتظار اخذ مجوز از وزارت ارشاد می‌باشد. حدود ۱۱۸ پروژه تحقیقی دیگر نیز (اعم از تالیف و ترجمه) در حال انجام است.
- نشستهای علمی – کارگاه‌ها- نقد کتاب (موضوع بند سوم): مجموع این جلسات به بیش از ۲۰۰جلسه تا این تاریخ بالغ است.
- تاسیس یک دانشنامه اساسی و بی‌سابقه، که تمام شهرها و سرزمین‌های مهم و تاریخی جهان اسلام را با ویژگی‌های تاریخی معرفی نماید. نام آن «دانشنامه جغرافیای تاریخی جهان اسلام» است که حداقل در ۷۰۰۰ صفحه و در ۷ جلد تالیف و منتشر خواهد شد.
برنامه‌های آینده و نیازها
این پژوهشکده پس از آنکه تعداد گروهها (دپارتمان‌ها) به ۹ گروه ارتقا یابد، به پژوهشگاه مبدل خواهد شد. ظرفیت عملیاتی شش‌گروه فعلی؛ مشروط به فراهم بودن امکانات مالی، ده برابر عملکرد فعلی است که در صورت تبدیل به پژوهشگاه، این عملکرد سی برابر افزایش خواهد یافت.
در چشم‌انداز آینده نه‌چندان دور، این پژوهشکده (یا پژوهشگاه) که علاوه بر فعالیت پژوهشی، کار گسترده آموزشی نیز خواهد داشت- نیارمند فضایی وسیع و متناسب با محیط آموزش و پژوهش با مساحت حدود ده هزار متر مربع بنا و پنج هکتار زمین مشجر در مکانی باز و غیر متراکم می‌باشد. همچنین ضرورت دارد این مرکز علمی با بودجه‌ای کافی و مستمر و مستقل بتواند با اطمینان خاطر و با افقی گسترده و روزآمد فعالیت نماید تا بتواند با فعالیتهای علمی جهان به رقابت بپردازد.
قابل ذکراست که علیرغم اهمیت جایگاه پژوهش و تولید علم، حمایت مناسب از سوی نهادهای مسؤل انجام نگرفته است، درحالی که بسیاری از مراکزعلمی مشابه دیگر، مورد حمایت کامل هستند. انتظار می‌رود آن وزارت محترم در تبیین و توجیه اهداف بلند این پژوهشکده و جلب حمایت‌های مناسب مالی و غیرمالی، همکاری لازم را مبذول دارد. در خاتمه، متمنی است در زمینة نیاز بودجه‌ای که حدّ متوسط آن پنج میلیارد تومان برای سال جاری (۱۳۹۴) می‌باشد و نیز تخصیص سهمیة کاغذ که در سال‌های متمادی فعالیت و انتشار ۲۲ شماره فصلنامه و ۳۹ عنوان کتاب به انجام رسیده و همچنین خرید کتاب‌های پژوهشکده برای کتابخانه‌های کشور و بالاخره هر نوع کمک و همکاری دیگر، این مرکزعلمی را یاری فرمایید.
برنامه‌ها
طبق وب‌گاه پژوهشکده، برنامه‌ها عبارتند از
- گردآوری مسائل و موضوعات مهم پژوهشی
- زمینه‌سازی بحث و گفتگو میان صاحبنظران تاریخ و تمدن اسلامی
- تأسیس پایگاه اطلاع‌رسانی، جهت همکاری با محققین و مؤسسات تحقیقاتی جهان و عرضهٔ محصولات پژوهشی به همه مراکز مطالعاتی
- تأسیس کتابخانه تخصصی حقیقی و مجازی
- تشکیل گروهها (دپارتمان‌ها) ی تخصصی (تعداد و شرح وظایف این گروهها بطور مشروح آمده‌است)
- انتشار فصلنامه علمی- پژوهشی
- انتشار فصلنامه علمی- ترویجی
- انتشار کتب علمی- پژوهشی (تألیف و ترجمه)
- جمع‌آوری و عرضهٔ کلیه منابع و پژوهش‌های انجام شده توسط پژوهشگران و مؤسسات پژوهشی
- جمع‌آوری و عرضهٔ کلیه محصولات پژوهشی- علمی پژوهشکده تاریخ اسلام
- تشکیل گردهمایی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با حضور صاحبنظران رشته‌های علمی مرتبط با تاریخ اسلام
- همکاری با مؤسسات پژوهشی مرتبط با رشته تاریخ اسلام در یک یا چند پروژه یا گردهمایی علمی
- همکاری و حمایت از طرح‌های پژوهشی به صورت پایان‌نامه در مقاطع ارشد و دکتری
- تشکیل نشستهای علمی، کارگروه و غیره و مباحث علمی- تخصصی و تنظیم و ویرایش و انتشار آنها
- راه‌اندازی بخش آموزش اعم از کوتاه مدت یا بلند مدت به شکل کارگاهی یا به صورت تحصیلات تکمیلی که منجر به مدرک دوره می‌شود
