انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
| انجمن آثار و مفاخر فرهنگی | |
|---|---|
 |
|
| ریاست: حسن بلخاری | |
| کشور: ایران | |
| شهر: تهران | |
| نوع فعالیت:پژوهشی | |
| سایت: http://anjom.ir/ | |
| ایمیل: info@anjom.ir | |
| تلفن: 021.55374531-3 , 021.55380416 | |
| آدرس: ساختمان مرکزی: تهران، خیابان ولی‌عصر (عج)، پل امیر بهادر، خیابان سرلشکر علی‌اکبر بشیری، شماره 71 | |
تاریخچه
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به منظور معرفی و بزرگداشت بزرگان و مفاخر فرهنگ و تمدن ایران و اهتمام به حفظ و نگهداری آثار تاریخی و ملی در سال 1304 با نام "انجمن آثار ملی" تأسیس شد و اكنون نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
انجمن آثار ملی به ابتكار سردار معظم خراسانی (عبدالحسین تیمورتاش) و به‌همت تنی چند از رجال آن دوران یعنی حسن مستوفی (مستوفی‌الممالك)، حسن پیرنیا (مشیرالدوله)، ابراهیم حكیمی (حكیم‌الملك)، محمدعلی فروغی (ذكاءالملك)، حسن اسفندیاری (محتشم‌السلطنه)، فیروز میرزا فیروز (نصرت‌الدوله)، نصرالله تقوی، و كیخسرو شاهرخ به‌صورت عام المنفعه و غیردولتی تأسیس شد.
اهداف
هدف این عده از تشكیل انجمن افزایش دلبستگی مردم به آثار هنری و علمی و ادبی و تجلیل از بزرگان ایران و ارائه خدمات آنان و برانگیختن احساسات ملی مردم و در نهایت كمك به بیداری و یگانگی و وحدت ملی بود. در نخستین اساسنامه انجمن، هدف از تشكیل آن "پژوهش علاقه عامه به آثار قدیمه علمی و صنعتی ایران و سعی در نگهداری صنایع مستظرفه و صنایع دستی و حفظ سبك و شیوه قدیم آنها" ذكر شده است. از مقاصد دیگر انجمن، استفاده از مجموعه‌های نفیس تحت تصرف دولت یا مؤسسه‌های ملی و بهره‌مند كردن مردم از آنها به‌واسطه تعلیم در مدارس و عرضه داشتن به عموم است. مطابق نظامنامه انجمن، اعضای آن عبارت بودند از:
1) اعضای مؤسس (شامل پانزده نفر) كه كمیته فنی انجمن را تشكیل می‌دادند؛
2) اعضای عمومی؛
3) اعضای افتخاری. تعداد اعضای عمومی و افتخاری نامحدود بود. اعضای افتخاری اعضایی بودند كه خدماتی به آثار علمی و صنعتی ایران كرده، به اهداف انجمن علاقه داشته، یا كمك‌های مادی و معنوی مهمی به انجمن كرده بودند.
پس از تصویب قانون حفظ آثار عتیقه در سال 1311 و تأسیس اداره تحقیقات در وزارت فرهنگ، وظیفه تعمیر و نگهداری ابنیه و آثار تاریخی و جز آن برعهده آن اداره قرار گرفت .
فعالیت تا قبل از انقلاب
نخستین اقدام مهم و اساسی انجمن، بنای آرامگاه حكیم ابوالقاسم فردوسی در طوس و برگزاری همایشی بین‌المللی به مناسبت هزارمین سال تولد فردوسی در سال 1313 در تهران بود كه هزینه آن از راه جمع‌آوری اعانه از توانگران وطن‌دوست و مدارس و كمك‌های مجلس شورای ملی تأمین شد. پس از برگزاری جشن هزاره فردوسی و انجام بنای آرامگاه او در طوس، انجمن تعطیل گردید و بار دیگر در آذرماه 1323 توسط اعضای مؤسس كه باقی مانده بودند با تغییراتی در اساسنامه و آیین‌نامه تشكیل شد.
در سال 1333، انجمن، كنگره هزاره ابن سینا را به مناسبت هزارمین سال تولد وی در تهران برگزار و كتابخانه‌ای در كنار آرامگاهش در همدان تأسیس كرد و پیكره وی را در میدان بوعلی همدان نصب كرد و علاوه بر گردآوری كتاب‌ها و رساله‌هایی كه درباره او نگاشته شده بود، در مورد تصحیح و چاپ آثار وی نیز اقدام شد و تمبرهای یادبودی از آثار ملی ادوار مختلف باستانی و تاریخی ایران نیز به همین مناسب انتشار یافت.
انجمن در طول فعالیت خود تا سال 1355 بیش از سی آرامگاه و چندین بنای یادبود بنا كرد از جمله این بناها می‌توان از آرامگاه بزرگان زیر نام برد: فردوسی (1313، تجدید بنا 1347)، ابن‌سینا (1330)، سعدی (1330)، نادر (1338)، عطار (1339)، خیام (1340)، كمال‌الملك (1340)، امامزاده محروق (1344)، صائب (1346)، باباطاهر (1349)، ادیب‌الممالك فراهانی (1350)، روزبهان بقلی (1351)، شاه شجاع (1352)، واعظ كاشفی (1354)، ابن یمین (1355)، سیدجمال‌الدین اسدآبادی (1355)، و ... .
انجمن آثار ملی برای تعمیر آثار تاریخی ایران با وزارت فرهنگ و اداره كل باستان‌شناسی و سازمان ملی حفاظت آثار باستانی همكاری بسیار داشت و از جمله در بازسازی بناهای تاریخی زیر، از طریق تأمین برخی هزینه‌ها، نقش داشت: بازه هور در خراسان (1343)، كاخ چهلستون در اصفهان (1343)، آستانه شیخ صفی‌الدین در اردبیل (1343)، گنجنامه همدان (1343)، معبد چغازنبیل در خوزستان (1343)، باغ فین كاشان (1343)، تكیه امیرچغماق در یزد (1343)، كاخ هشت بهشت (1343)، بناهای تاریخی گنجعلی‌خان در كرمان (1345)، كاخ اردشیر بابكان در فیروزآباد (1345)، مسجد وكیل در شیراز (1346)، چهارطاق عهد ساسانی در قصر شیرین (1347)، مسجد جامع كبیر یزد (1347)، مسجد كبود در تبریز (1347)، ارگ كریم‌خان در شیراز (1348)، قلعه فلك‌الافلاك در خرم‌آباد (1348 و 1349)، پل الله‌وردیخان و پل خواجو در اصفهان (1349)، و ... .
از دیگر فعالیت‌های انجمن، تشكیل كتابخانه‌ای تخصصی بود. این كتابخانه در سال 1347 با صدوشش جلد كتاب بنیان نهاده شد و به‌تدریج كتاب‌ها و انتشارات مختلف در زمینه تاریخ، جغرافیا، باستان‌شناسی، هنر، و ادبیات و فرهنگ ایران، از طریق مبادله، خرید، و اهدا در این كتابخانه فراهم گردید. در سال 1348 كتابخانه عبدالحسین بیات به انجمن اهدا شد كه دارای چندین جلد كتاب خطی نیز بود. چندی بعد مجموعه خیام احمد افشار شیرازی بالغ بر سیصدوهفت جلد كتاب چاپی كمیاب و مهم درباره خیام و رباعیات وی و ترجمه آنها به زبان‌های مختلف برای كتابخانه خریداری شد.
بخش انتشارات انجمن آثار ملی نیز كه از سال 1304 آغاز به‌كار كرده بود تا سال 1357 بیش از صدوپنجاه عنوان كتاب از آثار بزرگان فرهنگ ایران را به‌چاپ رساند. انتشار مجموعه گنجینه ایران یكی از فعالیت‌های مهم و ارزرشمند انجمن آثار پیش از سال 1357 است. این گنجینه، یك دوره كتاب ایران‌شناسی است و مشتمل بر كتاب‌هایی در زمینه تاریخ، جغرافیا، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، جغرافیای تاریخی، زبان و فرهنگ، آداب و رسوم، و شرح حال رجال ایران است.
فعالیت بعد از انقلاب
فعالیت انجمن آثار ملی در سال 1358 متوقف شد و در سال 1365 با نام "انجمن آثار و مفاخر فرهنگی" بار دیگر آغاز به‌كار كرد. طبق اساسنامه انجمن، مصوب 1366، انجمن زیر نظر هیأت امنا اداره می‌شود كه اعضای آن عبارتند از:
1) رئیس‌جمهور (ریاست عالیه)؛
2) وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛
3) وزیر فرهنگ و آموزش عالی؛
4) سه نفر از استادان و شخصیت‌های دانشگاهی به‌معرفی وزیر فرهنگ و آموزش عالی و تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی؛
5) سه نفر از عالمان و شخصیت‌های فرهنگی و هنری كشور به‌معرفی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی.
در این اساسنامه هدف از تأسیس انجمن، معرفی و بزرگداشت عالمان و متفكران عرصه فرهنگ و تمدن اسلام و ایران و احیا و انتشار آثار ارزنده آنان و همچنین معرفی آثار فرهنگ و تمدن اسلام و ایران و نقش و سهم ایرانیان در اعتلا و ارتقای آن ذكر شده است.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تا سال 1372 فاقد هرگونه اعتبار جاری برای انجام فعالیت‌ها و وظایف خود بود. پس از آنكه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعتباری را برای انجمن در نظر گرفت، انجمن اقدام به تشكیل شعبه‌های متعدد در مراكز استان‌ها و نیز خارج كشور كرد. در همان سال به بازسازی مقبره علی‌اكبر دهخدا در ابن‌بابویه همت گماشت و در سال 1374 مقبره محمد عبدالكریم شهرستانی را بازسازی كرد.
انجمن در راه تحقق اهداف خود تاكنون اقدام به برگزاری نمایشگاه‌هایی كرده است كه برخی عبارتند از: نمایشگاه قلم تاریخ (19 بهمن ـ 14 اسفند 1373)؛ نمایشگاه بوستان فرزانگان (19 بهمن ـ 2 اسفند 1374)؛ و نمایشگاه زندگینامه‌ها (15 بهمن ـ 2 اسفند 1375). همچنین در سال 1375 اقدام به تشكیل دو كلاس "آشنایی با ریاضیات" و "نجوم قدیم" برای علاقه‌مندان كرد.
واحد انتشارات انجمن نیز پس از دوره فترت، از شهریور 1373 آغاز به‌كار كرد و تاكنون تعدادی از كتاب‌های نایاب گنجینه ایران را، كه مجموعه‌ای چهل جلدی است، تجدید چاپ كرده است. علاوه بر آن، كتاب‌های جدیدی را درباره تاریخ و جغرافیای مناطق مختلف ایران و معرفی مشاهیر و دانشمندان ایران و جهان اسلام منتشر كرده است. انجمن همچنین در راستای اهداف خود تاكنون یادنامه‌ها و جشن‌نامه‌هایی منتشر كرده است. "دفتر نشر میراث مكتوب" نیز كه ایجاد آن در دی 1373 در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصویب شد، از سال 1375 به این انجمن پیوست و در احیا و تصحیح و چاپ نسخ خطی در زمینه‌های مختلف فلسفی، تاریخی، و جغرافیایی تلاش می‌كند.
انجمن تا آبان 1380، بیست و چهار بزرگداشت را برای بزرگان علم و ادب و فرهنگ برگزار كرده و در همین سال فصلنامه نامه انجمن را نیز منتشر ساخته است. این فصلنامه، در واقع، انتشار مجدّد نشریه انجمن آثار ملی است كه پیش از انقلاب (از سال 1355) فقط تا چهار شماره منتشر شده بود.
منشورات انجمن
انجمن تاكنون بیش از دویست عنوان كتاب در حوزه‌های فلسفه و دین، هنر، تاریخ و جغرافیا، كلیات، علوم نظری و عملی، ادبیات، و برخی آثار استثنایی منتشر كرده است كه از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره كرد :
ابراهیم ادهم: زندگی و سخنان او؛ آرامگاه در گستره فرهنگ ایرانی؛ از آستارا تا استارباد؛ فهرستواره كتا بهای فارسی؛ حكیم عمر خیام به‌عنوان عالم جبر؛ شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری؛ جهانگشای جوینی؛ دستور زبان فارسی میانه؛ سهم ارزشمند ایران در فرهنگ جهان؛ اقلیم پارس؛ بیان‌التنزیل؛ جنبش جنگل و میرزا كوچك‌خان؛ اثر آفرینان؛ یادنامه ادیب نیشابوری؛ ره‌آورد حكمت؛ نهایه‌الاîرب فی اخبارالفرس و العرب؛ منتخب التواریخ و... .
