مرکز مطالعات بین‌المللی دینی

مرکز مطالعات بین‌المللی دینی
Statute of the International Religious Studies
ریاست: محمدرضا رضوان‌طلب
کشور: ایران
شهر: تهران
وابستگی سازمانی:دانشگاه تهران
سایت: http://cirs.ut.ac.ir/

با وجود ادعای جامعه شناسان و سیاستمداران در قرن 19 مبنی بر پایان عصر  دین و آغاز دور سکولاریزم، امروزه شاهد رونق بحث های دینی در همه محافل آکادمیک و سیاسی هستیم. در واقع دین عمومی ترین پیوند مردم جهان محسوب می شود که جمعیت های بزرگ جهان را  به یکدیگر  پیوند می زند. رشد گرایش به ادیان، افزایش تاسیس و فعالیت مراکز دینی و حتی شکل گیری گرایش های رادیکال دینی در مناطق مختلف جهان یک روند رو به توسعه است. این مهم موجب بازنگری در نظریه های دینی در همه  سطوح شده است. کلیسا نیز در همین راستا با اعلام رسمی پاپ بندیکت 16 بازسازی کلیسا و توسعه فعالیتهای خود را در اولویت قرار داد.

بطور حتم انقلاب اسلامی ایران نقش مهمی در احیای دوباره دین در جهان داشته است که از این منظر جایگاه مرکزی و محور و منبع دینی مهمی محسوب می شود. توسعه نهضتهای اسلامی، افزایش مسلمانان در غرب، تحولات ناشی از فروپاشی کمونیسم شوروی و در سالهای گذشته، واقعه 11 سپتامبر که منجر به طرح وسیع و مجدد نقش دین در تحولات جهانی گردید، همه موجب شده است تا مطالعه و تحقیق در زمینه ادیان و گروههای مذهبی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

11 سپتامبر آغاز دوره ای در تاریخ روابط غرب با جهان اسلام شد که محور این تعامل بر اسلام هراسی و ایران هراسی”  گذاشته شده است در خصوص ایران تبعیض سه گانه ای شکل  گرفته است که” اسلام هراسی” و”شیعه هراسی” را به صورت انضمامی وارد تصویر سازی جهانی از جمهوری اسلامی ایران نموده است. در خصوص  نقش دین دو دیدگاه متفاوت وجود دارد عده ای همچون هانتینگتون بر نقش منفی ادیان در جنگ تمدن ها و تحولات آینده دنیا تاکید می کنند و عده ای دیگر همچون آلبرایت وزیر خارجه اسبق آمریکا بر پتانسیل ادیان در ایجاد صلح جهانی تاکید دارند. نقطه مشترک آنها در هر صورت تاکید بر تاثیر ادیان و فرهنگ و عناصر دینی در ابعاد سیاسی و اجتماعی وحتی اقتصادی در تحولات بین المللی است.

در ایران نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی تشکل های متعددی برای فعالیت در زمینه های دینی در داخل و خارج از ایران ایجاد شد. این نهادها نیز ضمن فعالیتهای قابل توجه، همیشه خلاء وجود مرکز تحقیقات علمی و راهبردی در زمینه دین و گفتمانهای دینی، کارکرد نهاد های دینی و چالش های آن در آینده و نقش دین در تحولات آتی را احساس می کردند.

علاوه بر این عوامل از جهت داخلی نیز موسسه ای که بتواند با کمک علوم دیگر به صورت بین رشته ای به صورت متمرکز در حوزه فلسفه، فقه، جامعه شناسی و روان شناسی دین و دین از منظر علوم سیاسی و حتی جامعه شناسی اقتصادی دین به تحقیق بپردازد وجود ندارد و دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه مادر کشور در راستای سیاستهای توسعه ای دانشگاه و علوم بین رشته ای و همینطور حمایت از تحقیقات ناظر بر نیازهای جدید می تواند با تاسیس” مرکز مطالعات بین المللی دینی” این گام بزرگ را بردارد و به این وسیله ضمن پاسخ به این نیاز، حرکت مناسبی در تمرکز و تقویت مباحث اجتماعی مربوط به دین و فلسفه، روانشناسی و جامعه شناسی دین بر دارد و فرصت مناسبی را برای هر چه بیشتر شکوفا شدن این حوزه مطالعاتی مهم بردارد و طرف گفتگو و متعامل کننده مناسبی با دانشکده ها و موسسات مطالعاتی دینی جهان در این زمینه  باشد. خروجی های مطالعاتی این مرکز میتواند منشا بصیرت، آگاهی و اشراف جهانی بر تحولات دینی را فراهم سازد. از همه مهمتر تدوین و تالیف متون پژوهشی در خصوص وضعیت مسلمانان و به طور خاص شیعیان جهان و ورود  پیدا کردن در عرصه گفتمان های علمی بین دینی در جهان است که تاکنون توسط اشخاص و اندیشمندان به صورت غیرمتمرکز صورت می گرفته است. این مرکز می تواند به عنوان یک مرجع مطالعات دینی در جهان که اساسا کار آن مطالعات میدانی دین و مطالعات رسانه ای دین است، مطرح گردد. این مرکز یک موسسه پژوهشی بین المللی از نوع 2 وابسته به دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران می باشد و اهداف وظایف زیر را دنبال می کند:

اهداف

• انجام تحقیقات بنیادین و میدانی در حوزه ها اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دین به منظور ارائه تصویر و تحلیلی علمی از تحولات اجتماعی و سیاسی در دنیا و نقش دین در آنها.
• انجام تحقیقات لازم برای نظریه پردازی انقلاب اسلامی.
• همکاری علمی و تحلیلی در زمینه تولیدات رسانه ای اعم از تولیدات سینمائی، تلویزیونی، رادیوئی و مطبوعات جهان.
• نقد و بررسی آراء و نظرات تئوری پردازان در حوزه دین و نقد و بررسی و ارانه نظریه های جدید مبتنی بر واقعیت های جهان و به خصوص جهان اسلام و بطور خاص جهان تشیع.
• انجام  پژوهش های میدانی به منظور ارائه راهبرد و راهکارهای مناسب برای فعالیت و تعامل دینی دستگاهها و موسسات فعال در زمینه دین و چاپ دستاوردهای پژوهشی در حوزه دین بصورت مشترک با آنها.
• ارتباط و ایجاد همکاری های مشترک با دانشگاه ها و موسسات علمی دنیا و ایجاد بستر مناسب در سطح محققین و متفکرین در حوزه دین درسطح داخلی و بین المللی برای همفکری و گفتگو و تعامل علمی.
• ارائه و انتقال یافته ها، دیدگاهها و متدهای علمی و پژوهشی از طریق دوره های آموزشی کوتاه مدت و بلند مدت،کنفرانس های علمی و انتشار نشریات چند زبانه و آثار علمی.

وظایف

• تشکیل گروه های مطالعاتی منطقه ای و موضوعی برای انجام مطالعات راهبردی میدانی در حوزه کارکردها و نقش اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دین در جوامع و روابط بین الملل و صلح جهانی و زندگی بشری.

• انجام مطالعات معطوف به سیاست گزاری دینی در سطح ملی، منطقه ای و جهانی.
• برگزاری سمینار، کنفرانس، دوره های آموزشی کوتا مدت و کار گاههای آموزشی و نشر دستاورهای آن.
• ایجاد زمینه مناسب برای انجام پژوهش های بین فرهنگی بین اساتید و محقیقین  دانشگاه های دنیا و انتشار نتایج دستاوردهای پژوهشی.
• ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی به سازمان های ذیربط که به نوعی در تعامل بین المللی با موضوع دین می باشند.
• اجراء پروژه های  پژوهشی کاربردی درراستای پاسخگویی به نیاز های نظری و عملی تصمیم سازان، سیاست گذاران، برنامه ریزان و مدیران در بخش های دولتی، عمومی و خصوصی.
• ایجاد زمینه مناسب برای حمایت از رساله های کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه دینی در عرصه بین المللی.

ارکان مرکز

ارکان اصلی مرکز عبارت از از شورای سیاست گزاری، رئیس مرکز و شوراهای علمی می باشد.

شورای سیاست‌گزاری

این شورا وظیفه سیاست گزاری و ارائه راهبردهای کلان در جهت هدایت و توسعه فعالیتهای مرکز را بر عهده دارد. اعضاء این شورا عبارت از :

• معاون پژوهشی دانشگاه بعنوان رئیس شورا
• رئیس مرکز بعنوان دبیر شورا
• معاون بیبن الملل دانشگاه بعنوان عضو شورا
• رئیس دانشکده مطالعات جهان بعنوان عضو شورا
• رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بعنوان عضو شورا
• دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران بعنوان عضو شورا
• رئیس سازمان فرهنگ و تبلیغات اسلامی بعنوان عضو شورا
• سه نفر از خبرگان علمی در زمینه مطالعات دین با پیشنهاد دبیر شورا

شورای علمی

شورای علمی متشکل از اعضای هیات علمی مرکز و اعضای وابسته آن در قالب گروههای پژوهشی می باشد. که عناوین گروههای پژوهشی به شرح ذیل است:

• گروه پژوهشی دین و علوم طبیعی
• گروه پژوهشی سبک زندگی و همزیستی مسالمت آمیز
• گروه پژوهشی اخلاق و حکومت
• گروه پژوهشی سلامت، صلح و امنیت