پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران

پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران در سال 1375 با کسب موافقت اصولی از شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری تأسیس شد و در سال 1378 موفق به اخذ موافقت قطعی شد و دارای اساسنامة مصوب است.

هدف اصلی پژوهشکده «پژوهش و آموزش در زمینة تاریخ علوم در دورة اسلامی» است.

چهار گروه پژوهشی ـ آموزشی شامل: تاریخ ریاضی، تاریخ نجوم، تاریخ پزشکی و داروسازی و تاریخ فیزیک و فناوری گروه‌های مصوب مرکز است.

پژوهشکده دارای شورای پژوهشی ـ آموزشی فعال می‌باشد.

اعضای شورای پژوهشکده آقایان دکتر حسین معصومی همدانی، محمد باقری، موسی اکرمی، محمدجواد ناطق، سید جمال موسوی، ایرج نیک‌سرشت، حمیدرضا گیاهی یزدی و رئیس پژوهشکده هستند.

شرح مأموریت تخصصی

پژوهش و آموزش در حوزۀ تاریخ علم به ویژه تاریخ علم دورۀ اسلامی (در شاخه‌های تاریخ ریاضیات، تاریخ نجوم، تاریخ فیزیک و فناوری، تاریخ پزشکی و داروسازی، تاریخ علوم طبیعی و تاریخ فلسفه طبیعی)؛ تاریخ علم ایران باستان (پیش از اسلام) و تاریخ علم جدید در ایران (ورود علوم جدید به ایران و شکل‌گیری نهادهای آموزشی مدرن) به منظور ارائه تصویری دقیق از میراث علمی جهان اسلام و ایران و پرورش محققان متخصص.

زمینه اصلی فعالیت

پژوهش و آموزش در تاریخ علم دورۀ اسلامی

امکانات آموزشی ـ پژوهشی

الف) پژوهشکده دارای کتابخانه‌ای تخصصی در زمینة تاریخ علم است و تاکنون کتاب‌ها و نشریاتی در موضوع تاریخ علوم شامل 3000 عنوان به زبان فارسی، 2500 عنوان به زبان‌های غیرفارسی، 8 عنوان مجلات فارسی و 7 عنوان مجلات غیرفارسی است.

ب) تاکنون 13 شماره از نشریّة تخصّصی پژوهشکده با عنوان «مجلّة تاریخ علم» انتشار یافته است.

ج) تاکنون 17 شماره «خبرنامه تاریخ علم» منتشر شده است.

فعالیت‌های علمی

طول دوره( کارشناسی ارشد تاریخ علم)  : 2 سال

گروه های پژوهشی:

1- تاریخ ریاضیات در جهان اسلام

2- تاریخ نجوم در جهان اسلام

3- تاریخ فیزیک و فناوری در جهان اسلام

4- تاریخ پزشکی و داروسازی در جهان اسلام

5- تاریخ علوم طبیعی (گیاه شناسی، جانورشناسی و کانی‌شناسی)

تاریخ فلسفۀ طبیعی

نقش و توانایی فارغ‌التحصیلان

پژوهش و آموزش در زمینة تاریخ علوم در دورة اسلامی

الف) آموزشی

1.تدوین و تصویب برنامة دورة آموزشی کارشناسی ارشد و سرفصل دروس در 4 گرایش (تاریخ ریاضی، تاریخ نجوم، تاریخ فیزیک و فنّاوری، تاریخ پزشکی و داروسازی).

2.اخذ مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری برای پذیرش دانشجو در 2 گرایش (تاریخ ریاضی و تاریخ نجوم) از سال 1384. در سال 1389 با تصویب شورای پژوهشکده در گرایش فیزیک و فناوری نیز دانشجو پذیرفته شد: پژوهشکده تاکنون مجموعاً در سه گرایش 90 دانشجو پذیرفته است که از این تعداد 55 نفر فارغ‌التحصیل شده‌ و بقیه مشغول به تحصیل‌اند.

3. اقدام برای استخدام عضو هیأت علمی متخصّص در حوزة تاریخ علم: پژوهشکده در حال حاضر 3 عضو هیئت علمی رسمی و 5 عضو هیئت علمی وابسته دارد.

ب) پژوهشی

1. طرح‌های پژوهشی

این پژوهشکده تاکنون 5 طرح‌ پژوهشی درون سازمانی و 7 طرح پژوهشی برون‌سازمانی انجام داده است.

2. همایش‌ها، کارگاه‌ها و سخنرانی‌ها

پژوهشکده تاکنون 7 همایش‌های بین‌المللی 2 همایش داخلی، 8 کارگاه‌ آموزشی 60 سخنرانی علمی و 7 بازدید علمی برگزارکرده است.

3. تفاهم‌نامه‌ها

این پژوهشکده تاکنون 7 تفاهم‌نامه علمی و پژوهشی با مراکز تحقیقاتی دولتی و غیردولتی منعقد کرده است.

4. عضویت در انجمن‌های داخلی و بین‌المللی

الف) اتحادیه بین‌المللی تاریخ و فلسفة علم (IUHPS/DHS) با پرداخت حق عضویت سالانه 200 دلار از سال 2003 تاکنون.

ب) خانه ریاضیات اصفهان از سال 1383 تاکنون.

5. انتشار آثار علمی پژوهشگران و دانش‌آموختگان پژوهشکده تاریخ علم

تاکنون بیش از 30 مقاله علمی – پژوهشی و علمی – تخصصی در حوزه‌های مختلف تاریخ علم از سوی استادان، پژوهشگران و دانش‌آموختگان این مرکز در مجلات معتبر داخلی و خارجی منتشر شده است.

6. پروژه های شاخص

 انتشار مجله علمی - پژوهشی تاریخ علم از سال ۱۳۸۲ تاکنون

 انتشار کتاب «سه رساله از ثابت بن قره» مشترک با مرکز پژوهشی میراث مکتوب، .۱۳۹۳

 انتشار کتاب «دایره‌های مینایی، پژوهشی در تاریخ کیهان‌شناسی در تمدن اسلامی»، امیرمحمد گمینی با مقدمه دکتر حسین معصومی همدانی، مشترک با انتشارات حکمت، ۱۳۹۵.

انتشار کتاب: «تاریخ و فلسفه علم، مقالاتی از رشدی راشد و درباره او»، دکتر حسین معصومی همدانی با همکاری حسن امینی، مشترک با انتشارات هرمس، ۱۳۹۷.